اما کسی به ما تحقیق‌کردن یاد نداد؛ گرچه همه از ما تحقیق می‌خواستند. واقعاً کسی هست که اهمیت تحقیق را بداند و برای آن تلاش کند؟ از دانش‌آموز گرفته که بیش‌ترین بهره را در این زمینه می‌برد تا معلم و مدیر؟مهشید قلی‌پور، آموزگار و محقق امور پژوهشی به سؤال‌های ما در این زمینه پاسخ می‌دهد.
- تحقیقات و پروژه‌های‌پژوهشی در دنیای دانش‌آموزان چه نقشی دارد؟
تحقیق و پژوهش در سال‌های اول و دوم دبیرستان تا حدودی هست، البته بیشتر در رشته‌های انسانی و تجربی و در رشته‌های ریاضی تقریباً نیست. با ورود به سال‌های سوم و چهارم دیگر تقریباً پژوهشی در کار نیست و بیشتر درس‌ها تئوری هستند. چرا که دانش‌آموزان در این برهه بیشتر درس می‌خوانند و تست می‌زنند تا خودشان را برای کنکور آماده کنند. چون معدل سال سوم دبیرستان اهمیت زیادی دارد. اما تحقیق و پژوهش در مدارس ایران از دوره‌ی ابتدایی شروع می‌شود و در دوره‌ی راهنمایی اوج میگیرد. در دوره ابتدایی با موضوع‌های ساده و در دوره‌ی راهنمایی تخصصی‌تر می‌شوند.
- فکر نمی‌کنید که این روند باید در دوره‌ی دبیرستان حتی پررنگ‌تر شود؟
دقیقاً همین‌طور است. چرا که دبیرستان باید دانش‌آموزان را برای دانشگاه آماده کند و متأسفانه نظام آموزشی چندان به این مسئله‌ی مهم توجه نمی‌کند.
- خود دانش‌آموزان تا چه‌حد در انجام پروژه‌های تحقیقی جدی هستند؟
متأسفانه بیشتر دانش‌آموزان به جای این‌که با علاقه و جدیت کارهای تحقیقی را دنبال کنند، با چند کلیک و در نهایت پرینت از اینترنت پروژه‌های تحقیقی را تحویل می‌دهند. درحالی‌که حتی یک‌‌بار آنچه را که پرینت گرفته‌‌اند، نمی‌‌خوانند. که این‌هم برمی‌گردد به سیستم که دانش‌آموزان را سطحی بارمی‌‌آورد و مبنای کار را بر نمره می‌گذارد نه یادگیری.
- در این میان مدارس چه نقشی دارند؟
البته اخیراً در بعضی مدارس اتفاق‌هایی خوبی از این حیث افتاده است. مثلاً در اواخر سال، جشنواره‌هایی به نام جشنواره‌ی دستاوردهای
تحقیقی-پژوهشی دانش‌آموزان برگزار می‌کنند و از بهترین آثار تقدیر می‌کنند و آن را به جشنواره‌ی خوارزمی معرفی می‌کنند. اما متأسفانه این اتفاق بیشتر در مدارس غیرانتفاعی می‌افتد و شاید تاحدی هم جنبه‌ی تبلیغاتی داشته باشد.
- همان‌طور‌که می‌دانید در مدارس کشورهای پیشرفته، معلمی به نام معلم پژوهش حضور دارد که مانند استاد راهنما کارهای پژوهشی بچه‌ها را از نزدیک بررسی می‌کند. آیا در ایران هم چنین سیستمی وجود دارد؟
بله. دو سه سالی هست که در بعضی مدارس یک معاون پژوهشی با همین وظیفه پروژه‌های تحقیقی را زیر نظر میگیرد. البته در مدارس مختلف عنوان‌های متفاوتی دارد؛ مثل معاون پژوهشی، یا معلم کاوش، که در یک یا دو جلسه مراحل انجام تحقیق را آموزش می‌دهند. اما خب این اتفاق تازه است و هنوز در خیلی از مدارس شناخته نشده است. بااین‌حال مهم‌ترین مسئله در انجام یک پژوهش موفق برای دانش‌آموزان، داشتن انگیزه، پشتکار و تلاش است.
